به احتمال زیاد تاکنون کلمه گابیون یا توری گابیون را شنیده اید. سازه‌های سنگی که معمولا در جاده‌سازی، سدسازی و یا در کنار اجسام سنگی در فضای سبز شهری و پارک ها قرار داشته و حتی در راستای زیباسازی شهری هم کاربردهای فراوانی دارند. این توری‌های سنگی در سازه‌های مختلف کارکردهای متنوع دارند. خوشبختانه این نوع توری در مقابل خیلی از روش‌هایی که نیاز به پی‌ریزی و آماده سازی دارند، نیازی به پایه‌ریزی ندارد. گابیون مورد استفاده در دیوار و در نرده، به پایه بتونی نیاز ندارند. استفاده از آن چرا اهمیت دارد و از چه مزایایی در معماری برخوردار است؟
توری گابیون یا توری سنگی چیست؟
از نظر معنی شاید جالب باشد که بدانید کلمه گابیون ریشه ایتالیایی داشته و به معنای قفس یا جعبه فلزی است که با مصالحی مانند سنگ و خاک آن را پر می‌کنند. دراصل توری گابیون با مفتول بافته شده و نوعی توری فلزی چند ضلعی است. این چند ضلعی ها که از به هم تابیدن سیم‌های مفتول به یکدیگر به وجود آمده اند، توانایی ممانعت از سقوط سنگ در زمان پارگی توری را دارد. البته گابیون را با اسامی دیگری مثل توری سنگی، گابیون‌بندی و سیل‌بند نیز می‌شناسند. گابیون سبدهایی پرشده از سنگ‌های محکم هستند که به شکل بلوک‌های یکپارچه و انعطاف‌پذیر تبدیل شده اند. بیشترین مصارف آن برای ساختمان‌ها، ساخت سازه، نظارت بر فرسایش و تثبیت شیب‌هایی با فرسایش بالا هستند.
تاریخچه کوتاه از گابیون
مشکل فرسایش خاک از دیرباز تاکنون همیشه گریبان‌گیر بشر بوده و دردسرهایی را به همراه داشته است. برای هدایت سیلاب‌ها نیاز به ساخت دیوارهای محکم برای حفاظت از سازه‌ها از اولین راهکارها برای رفع مشکلات بود؛ مواجهه با این مشکلات مصری‌ها را به استفاده از مصالح سنگی و نی، به ساخت سازه‌هایی محکم ترغیب کرد.
کارکرد این توری‌های سنگی بیشتر در کنار رود نیل برای محافظت در برابر سیلاب و طغیان رودخانه در بعضی از فصول سال بود. گابیون در زمان قدیم و صنایع نظامی هم استفاده داشت. نظامیان داخل توری‌های فلزی را از سنگ و کلوخ پر می‌کردند تا در برابر متجاوزان احتمالی، عملکرد دفاعی داشته باشند. این‌گونه نخستین توری سنگی ساخته شد و بسیار هم از آن استقبال شد.
بشر از زمان مصریان تا امروز، این نوع از سازها را در کنار دیگر سازه‌ها تکمیل کرده است؛ تا اینکه در قرن فعلی بجای نی از توری سنگی استفاده می‌شود. بنابراین باتوجه به زمان استفاده طولانی، گابیون‌ها ثابت کرده اند که بهترین راهکارها برای مقابله با فرسایش خاک در دنیا به حساب می‌آیند.
انواع مختلف توری گابیون
از آنجا که گابیون انواع متعددی دارد بهتر است انواع گابیون را با هم بررسی‌کنیم.
توری گابیون سبدی: گابیون سبدی را به شکل جعبه مکعبی شکل ساخته و در درون آن انواع مختلفی از مواد پرکردنی و مصالح قرار می‌دهند. جالب است بدانید که این نوع گابیون بیشتر در مصارف راه‌سازی، جاده‌سازی و راه‌آهن مورد استقبال و استفاده قرار گرفته است.
توری گابیون کیسه ای: توری گابیون کیسه‌ای اکثرا برای شرایط اضطراری ساخته می‌شود و ظاهری منظم نیز ندارد. درواقع گابیون کیسه ای دارای خلل و فرج بسیاری است و کاملاً منعطف است.
توری گابیون تشکی: توری گابیون تشکی شکل پله‌ای دارد تا از سرعت زیاد آب در درون جوی و آبراه‌ها و همچنین از فرسایش ممانعت نماید. این نوع از توری‌ها طول و عرض بیشتر ولی ارتفاع کمتری دارند، درحالی‌که تراکم مفتولی در این توری سنگی بیشتر از سایرین است.
توری گابیون بی شکل: گابیون بی شکل در حفاظت از مصالح، سنگ و خاک در کناره جاده‌های بزرگ و کوچک به‌کار می‌رود.
توری گابیون تزیینی: گاهی از فنس گابیون در زیباسازی شهری استفاده می‌شود. با این نوع توری انواع مختلفی از مجسمه‌ها برای زیبایی فضای پارک و یا محوطه‌های باز استفاده می‌شود که داخل آنها را با گل و گیاه پر کرده و در بخشی از شهر قرار می‌دهند.
توری گابیون پلاستیکی: همان طور که از نامش مشخص است این نوع توری‌ها از جنس پلاستیک مقاوم ساخته می‌شوند. گابیون پلاستیکی بیشتر در مهندسی سازه کاربرد دارد و برای صاف‌کردن سطح خاک‌های سست و برای آرماتوربندی بسیار پرکاربرد است. گابیون پلاستیکی به‌دلیل قیمت مناسب و مقاومتی که دارد، معمولاً در کاربردهای گفته شده بسیار مورداستقبال قرار گرفته و به کار گرفته می‌شود.
توری های مفتولی: توری‌ها در انواع متعدد و کاربردهای مختلفی در بازار موجود هستند. یکی از کاربردهای توری‌ها، استفاده آنها در صنایع ساختمان سازی است. همچنین برای ساخت دستگاه‌های گوناگون ازجمله انواع کمباین و گندم پوست‌کن نیز از توری استفاده می‌کنند. از طرف دیگر این توری‌ها در ساخت تختخواب و تشک‌های طبی کاربرد دارند. توری‌های فلزی برای ایجاد حصار در اطراف یک مکان محصور مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌طورکلی انواع توری‌های فلزی شامل موارد زیر هستند:
فنس مفتولی، توری مرغی و توری حصاری، سیم گالوانیزه، انواع مش، توری پرسی، توری سرندی رولی و فلزی
کاربردهای گسترده توری‌های سنگی
توری‌های سنگی منعطف و مقاوم بوده که این دو عامل برای استفاده از این محصول کافی است. توری‌های سنگی یا گابیون‌ها از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش لغزندگی سنگ و کاهش سرعت فرسایش خاک هستند. درکل سبدهای گابیون را از مصالح مختلف پر کرده و به یکدیگر وصل می‌کنند تا بدین شکل یک سازه به هم پیوسته انعطاف‌پذیر و یکپارچه را تشکیل دهند که قدرت لازم برای مقاومت در برابر حرکت‌های زمین به دلیل برداشت یا جاری شدن سیلاب و یا فرسایش زمین را به خوبی داشته باشد. سازه‌های یکپارچه به‌عنوان کانال‌ها، دیوارهای نگه دارنده، پوشش و بنده خاک ریز برای حفاظت از زمین و ممانعت از ریزش خاک و سنگ در زمین‌های شیب‌دار کنار جاده‌های مختلف بنا می‌شوند.
توری‌های سنگی در سازه‌های مختلف کاربردهای متنوع دارند:
- کنترل و هدایت آب و یا سیل‌ها و کف‌سازی آبراهه
- تقویت خاک و حفاظت از آب‌وخاک
- محوطه‌سازی و زیباسازی فضا
- استفاده به‌عنوان یک دیوار، حفاظ، حصار یا فنس
- مهار و ممانعت از ریزش سنگ اطراف جاده و سد
- استفاده از توری سنگی به‌عنوان پوشش در جلوگیری از پوسیده‌شدن لوله‌ها
- مقاوم‌سازی و استحکام بناها و ساختمان‌های سست
- جاده‌سازی و سدسازی
- استفاده مثل موج شکن برای محکم‌کردن سواحل دریاچه و دریا در برابر فرسایش آب‌وهوا
مزایا
- گابیون وسیله مقرون به‌صرفه بوده که از دوران قدیم به جای مانده و امروزه با چند تغییر کوچک، همان کاربری قدیمی را دارد. این وسیله
- همراه با مزایای خاصی است:
- مقرون به‌صرفه است و راحت نصب می‌شود.
- دوام بالای توری سنگی و استفاده از توری‌هایی که خود از بهترین مواد هستند و در برابر خوردگی و شرایط بد آب و هوایی مقاوم هستند.
- این وسیله مواد پرکننده نفوذپذیری دارد که طول عمر آن را حفظ می‌کنند.
- سازگاری با محیط زیست دارد.
- بدون اینکه نیاز به بستن و یا منحرف کردن مسیر جریان آب باشد می‌توان تورسنگی را در زیرآب قرار داد.
- فضای کمی را اشغال می‌کند و استفاده از آن به‌عنوان یک ساختار مقاوم برای تحمل بار شناخته می‌شود.
سخن پایانی
گابیون یا جعبه سیمی از سنگ و خاک پر شده و تاثیر مهمی در باغبانی، ساخت سازه کنترل فرسایش و تثبیت دامنه شیب‌دار و پیشگیری از فرسایش خاک دارد. همچنین گابیون بیشتر در باغبانی یا ساخت دیواره نگه دارنده استفاده می‌شود. همچنین به‌دلیل مقاومت بسیار بالا، در برابر فشار آب و شرایط بد و تغییرات آب و هوایی استفاده بسیاری دارد.